Jak rozpoznać lekki autyzm?

Ukryty geniusz czy wyzwanie? Jak rozpoznać lekki autyzm i dostrzec jego subtelne objawy.

Autyzm, a właściwie zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD), to szeroka kategoria obejmująca różnorodne objawy i poziomy nasilenia. O ile cięższe formy autyzmu są często łatwo rozpoznawalne, o tyle lekki autyzm, zwany również wysoko funkcjonującym, bywa trudny do zdiagnozowania. Dzieje się tak, ponieważ osoby z lekkim spektrum autyzmu potrafią funkcjonować w społeczeństwie, często osiągają sukcesy zawodowe i intelektualne, ale za tą fasadą “normalności” kryją się specyficzne wyzwania i trudności, które, jeśli zostaną niezauważone, mogą prowadzić do frustracji i obniżenia jakości życia.

Co odróżnia lekki autyzm od “normalności”?

Kluczem do rozpoznania lekkiego autyzmu jest obserwacja subtelnych, powtarzających się wzorców zachowań i interakcji społecznych, które odbiegają od typowych dla danego wieku i kontekstu społecznego. Warto pamiętać, że każda osoba jest inna i spektrum autyzmu manifestuje się w różny sposób. Poniżej przedstawiamy kilka obszarów, na które warto zwrócić szczególną uwagę:

1. Potrzeba rutyny i przewidywalności – fundament codzienności.

Osoby z łagodnym spektrum autyzmu często wykazują silną potrzebę rutyny i stabilności. Świat jest dla nich uporządkowany, gdy wszystko odbywa się według ustalonego schematu. Jakakolwiek zmiana w otoczeniu czy planie dnia może wywoływać u nich dyskomfort i frustrację, manifestującą się np. wzburzeniem, drażliwością, a nawet napadem złości. Co ważne, reakcja ta nie jest wynikiem “złośliwości” czy braku posłuszeństwa, ale wynika z poczucia dezorientacji i utraty kontroli nad otoczeniem. Wyobraźmy sobie dziecko, które reaguje płaczem na zmianę kolejności w codziennym rytuale kąpieli lub dorosłego, który odczuwa silny stres związany z nagłą zmianą trasy do pracy. To może być sygnał.

2. Powtarzalne wzorce zachowań i specyficzne zainteresowania – pasja czy przymus?

Osoby z lekkim autyzmem często prezentują powtarzalne wzorce zachowań. Może to być kołysanie się, trzepotanie rękami, układanie przedmiotów w określony sposób, obsesyjne liczenie czy fiksacja na punkcie konkretnego tematu. Zainteresowania te mogą być niezwykle głębokie i szczegółowe, często wykraczające poza normy dla danego wieku. Choć pasja jest cenna, w przypadku autyzmu staje się ona swoistym przymusem, który może utrudniać funkcjonowanie w innych sferach życia. Należy zwrócić uwagę, czy dana osoba potrafi rozmawiać o czymś innym niż o swoim “ulubionym temacie” i czy potrafi dostrzec, że rozmówca nie jest nim zainteresowany.

3. Trudności w interakcjach społecznych – czy to nieśmiałość, czy coś więcej?

Osoby z lekkim spektrum autyzmu mogą mieć trudności z inicjowaniem oraz utrzymywaniem relacji z rówieśnikami. Problemem może być rozumienie niewerbalnych sygnałów, takich jak mimika, gesty czy ton głosu. Mogą mieć trudności z odczytywaniem emocji innych osób i wyrażaniem własnych w sposób zrozumiały dla otoczenia. Często interpretują wypowiedzi dosłownie, nie rozumieją ironii, sarkazmu czy metafor. Unikają kontaktu wzrokowego, mają trudności z small talkiem i preferują samotne spędzanie czasu. Trudności te mogą być mylnie interpretowane jako nieśmiałość, brak zainteresowania innymi ludźmi lub arogancja.

4. Wrażliwość sensoryczna – świat widziany w HD.

Wiele osób z lekkim autyzmem doświadcza nadwrażliwości lub niedowrażliwości sensorycznej. Mogą być nadwrażliwi na dźwięki, światło, dotyk, zapachy czy smaki. Głośna muzyka, jaskrawe światło, szorstkie ubrania czy intensywne zapachy mogą wywoływać u nich silny dyskomfort, a nawet ból. Z drugiej strony, mogą być niedowrażliwi na bodźce, np. nie odczuwać bólu lub szukać intensywnych wrażeń sensorycznych, takich jak mocne przytulanie czy obracanie się wokół własnej osi.

Co robić, gdy podejrzewasz lekki autyzm?

Jeżeli zauważasz u siebie lub u kogoś bliskiego wspomniane objawy, nie należy panikować. Diagnozę ASD może postawić jedynie wykwalifikowany specjalista: psychiatra, psycholog kliniczny lub neurolog. Pierwszym krokiem powinno być skonsultowanie się z lekarzem rodzinnym, który skieruje do odpowiedniego specjalisty. Wczesna diagnoza i odpowiednia terapia mogą znacząco poprawić jakość życia osoby z lekkim autyzmem, pomóc jej w rozwinięciu umiejętności społecznych i radzeniu sobie z codziennymi wyzwaniami.

Pamiętajmy, że lekki autyzm to nie wyrok, a specyficzny sposób postrzegania świata. Zrozumienie, akceptacja i wsparcie to klucz do odblokowania potencjału drzemiącego w osobach ze spektrum autyzmu. Dzięki odpowiedniej pomocy, mogą one rozwijać swoje talenty i prowadzić satysfakcjonujące życie, wnosząc cenny wkład w społeczeństwo.