Czy gruźlicą łatwo się zarazić?

Czy naprawdę gruźlicą łatwo się zarazić? Obalamy mity i wyjaśniamy realne ryzyko.

Gruźlica, choroba, o której pamięć w wielu krajach zdaje się powoli zanikać, wciąż stanowi realne zagrożenie. Wokół tematu krąży wiele mitów, w tym ten dotyczący łatwości zarażenia. Czy rzeczywiście wystarczy przebywać w pobliżu osoby chorej, by stać się kolejną ofiarą prątków gruźlicy? Odpowiedź, jak to często bywa, jest bardziej skomplikowana niż mogłoby się wydawać.

Faktyczny mechanizm zarażenia – droga kropelkowa.

Zacznijmy od podstaw. Gruźlica, w zdecydowanej większości przypadków, rozprzestrzenia się drogą kropelkową. Oznacza to, że zarazek, Mycobacterium tuberculosis, wydostaje się na zewnątrz podczas kaszlu, kichania, a nawet mówienia osoby chorej na gruźlicę płuc. Drobne krople wydychane przez chorego zawierają prątki, które mogą być wdychane przez osoby znajdujące się w pobliżu.

Nie każda ekspozycja = Zakażenie.

Kluczowe jest jednak zrozumienie, że sam kontakt z prątkami nie oznacza automatycznie zakażenia. Wiele zależy od kilku czynników:

• Stężenia prątków w otoczeniu: Im więcej prątków wdychamy, tym większe ryzyko. W przewietrzonych pomieszczeniach stężenie jest niższe niż w zamkniętych, słabo wentylowanych przestrzeniach.
• Czas trwania ekspozycji: Krótkotrwały kontakt z osobą chorą, na przykład mijając ją na ulicy, zazwyczaj nie prowadzi do zakażenia. Znacznie większe ryzyko istnieje w przypadku długotrwałego przebywania w bliskim kontakcie, np. w tym samym domu.
• Stan układu odpornościowego: Osoby z osłabionym układem odpornościowym, np. chorzy na HIV, cukrzycę, osoby niedożywione, osoby starsze i małe dzieci, są bardziej podatne na zakażenie.
• Właściwości prątków: Nie wszystkie szczepy prątków gruźlicy są równie zakaźne.
• Status choroby osoby zakażonej: Osoba, która ma aktywną chorobę płuc z dodatnim wynikiem testów na prątki w plwocinie, jest bardziej zakaźna niż osoba, która przyjmuje leki i ma zmniejszoną liczbę prątków.

Zakażenie a Choroba.

To kolejna istotna różnica. Nawet jeśli prątki gruźlicy dostaną się do naszego organizmu i wywołają zakażenie, nie oznacza to jeszcze rozwoju aktywnej gruźlicy. W większości przypadków układ odpornościowy radzi sobie z powstrzymaniem rozwoju choroby. Prątki “uśpione” w organizmie pozostają w stanie latencji – mamy wtedy do czynienia z zakażeniem utajonym (LTBI). Osoba z LTBI nie jest chora i nie zaraża innych.

Aktywna gruźlica rozwija się u około 5-10% osób z zakażeniem utajonym, zwykle w ciągu pierwszych 2 lat od zakażenia, ale ryzyko istnieje przez całe życie. Aktywacja choroby jest często związana z osłabieniem odporności.

Czy zatem łatwo się zarazić?

Podsumowując, zarażenie gruźlicą nie jest tak łatwe, jak mogłoby się wydawać. Wymaga bliskiego i długotrwałego kontaktu z osobą chorą na aktywną gruźlicę płuc, odpowiedniego stężenia prątków w otoczeniu oraz obniżonej odporności. Krótkotrwałe spotkanie z osobą chorą zwykle nie wystarczy, aby doszło do zakażenia.

Co robić, aby się chronić?

• Dbać o zdrowy tryb życia: Zdrowa dieta, regularny ruch, unikanie stresu i wystarczająca ilość snu wzmacniają układ odpornościowy.
• Dbać o dobrą wentylację pomieszczeń: Regularne wietrzenie zmniejsza stężenie prątków w powietrzu.
• Szczepić dzieci: Szczepionka BCG chroni przed ciężkimi postaciami gruźlicy u dzieci.
• Regularnie się badać: W przypadku podejrzenia kontaktu z osobą chorą lub wystąpienia objawów sugerujących gruźlicę (przewlekły kaszel, gorączka, nocne poty, utrata wagi) należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.

Pamiętajmy, że wiedza i świadomość to najlepsza broń w walce z gruźlicą. Nie dajmy się zastraszyć mitom, ale jednocześnie nie lekceważmy zagrożenia i dbajmy o profilaktykę.