Jakie wyróżnia się modele inteligencji emocjonalnej?

Inteligencja Emocjonalna: Różne Szkła, Ten Sam Diament

Inteligencja emocjonalna (IE) to termin, który na stałe wpisał się do języka psychologii, biznesu i rozwoju osobistego. Rozumiana jako zdolność do rozpoznawania, rozumienia, wykorzystywania i zarządzania emocjami – zarówno własnymi, jak i innych – IE stała się kluczowym czynnikiem sukcesu w wielu aspektach życia. Choć sama idea wydaje się prosta, to próby jej zdefiniowania i pomiaru doprowadziły do powstania kilku odrębnych, choć komplementarnych modeli. Przyjrzyjmy się bliżej trzem z nich, które na trwałe zapisały się w historii badań nad IE: modelowi Reuvena Bar-Ona, modelowi Daniela Golemana oraz modelowi Petera Saloveya i Johna Mayera.

1. Model Bar-Ona: Inteligencja Emocjonalna jako Kompetencja Dobrostanu

Reuven Bar-On postrzega inteligencję emocjonalną jako zestaw kompetencji emocjonalnych i społecznych, które wpływają na zdolność jednostki do radzenia sobie z wymaganiami i presją otoczenia. Jego model, często nazywany modelem “dobrostanu”, kładzie nacisk na umiejętność adaptacji, radzenia sobie ze stresem i utrzymywania pozytywnego nastroju.

Bar-On identyfikuje pięć głównych komponentów IE:

• Intrapersonalne: Samoświadomość emocjonalna, asertywność, niezależność, samorealizacja i samokontrola. Czyli umiejętność rozumienia swoich emocji, wyrażania ich w sposób konstruktywny, podejmowania decyzji i dążenia do celów.
• Interpersonalne: Empatia, odpowiedzialność społeczna i relacje interpersonalne. Zdolność do wczuwania się w położenie innych, dbania o dobro wspólne i budowania satysfakcjonujących relacji.
• Adaptacyjność: Rozwiązywanie problemów, sprawdzanie rzeczywistości i elastyczność. Umiejętność radzenia sobie z wyzwaniami, realistycznej oceny sytuacji i dostosowywania się do zmian.
• Radzenie sobie ze stresem: Tolerancja na stres i kontrola impulsów. Zdolność do znoszenia presji i panowania nad swoimi reakcjami.
• Nastrój ogólny: Optymizm i szczęście. Pozytywne nastawienie do życia i umiejętność odczuwania radości.

Model Bar-Ona podkreśla, że IE to nie tylko umiejętność “bycia miłym”, ale przede wszystkim zdolność do efektywnego funkcjonowania w świecie, radzenia sobie z trudnościami i dążenia do dobrostanu psychicznego.

2. Model Golemana: Inteligencja Emocjonalna jako Klucz do Przywództwa

Daniel Goleman spopularyzował pojęcie inteligencji emocjonalnej, szczególnie w kontekście biznesowym i przywództwa. Jego model, opierający się na wcześniejszych badaniach, koncentruje się na umiejętnościach, które pozwalają liderom inspirować, motywować i skutecznie zarządzać zespołami.

Goleman wyróżnia pięć komponentów IE:

• Samoświadomość: Rozumienie własnych emocji, mocnych i słabych stron, wartości i motywacji.
• Samoregulacja: Kontrolowanie impulsów, zarządzanie emocjami, adaptacja do zmian i działanie z integralnością.
• Motywacja: Dążenie do osiągnięć, zaangażowanie, inicjatywa i optymizm.
• Empatia: Rozumienie emocji innych, branie pod uwagę ich perspektywy i rozwijanie relacji.
• Umiejętności społeczne: Budowanie relacji, komunikacja, rozwiązywanie konfliktów, wpływanie na innych i praca zespołowa.

Model Golemana kładzie nacisk na praktyczne zastosowanie IE w życiu zawodowym, argumentując, że emocjonalna inteligencja jest równie ważna, a często nawet ważniejsza, niż inteligencja kognitywna w osiąganiu sukcesu w roli lidera.

3. Model Saloveya i Mayera: Percepcja i Rozumienie Emocji

Peter Salovey i John Mayer są uważani za pionierów w dziedzinie badań nad inteligencją emocjonalną. Ich model, uważany za model “zdolnościowy”, koncentruje się na czterech głównych umiejętnościach:

• Percepcja emocji: Zdolność do rozpoznawania emocji w sobie i u innych, w ekspresji twarzy, mowie i muzyce.
• Wykorzystywanie emocji do wspomagania myślenia: Zdolność do wykorzystywania emocji do priorytetyzowania myślenia, podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów.
• Rozumienie emocji: Zdolność do rozumienia złożonych emocji, ich przyczyn i konsekwencji oraz związków między nimi.
• Zarządzanie emocjami: Zdolność do regulowania emocji w sobie i u innych, aby osiągnąć pożądane rezultaty.

Model Saloveya i Mayera jest bardziej skoncentrowany na poznawczych aspektach emocji, podkreślając, że IE to nie tylko odczuwanie, ale także rozumienie i wykorzystywanie emocji w sposób świadomy i celowy.

Podsumowanie: Różne Perspektywy, Wspólny Cel

Choć modele Bar-Ona, Golemana, Saloveya i Mayera różnią się w szczegółach, łączy je jedno: uznanie inteligencji emocjonalnej za kluczowy czynnik sukcesu w życiu osobistym i zawodowym. Każdy z tych modeli oferuje unikalną perspektywę na IE, podkreślając różne aspekty i umiejętności. Zrozumienie tych różnic pozwala na bardziej kompleksowe spojrzenie na inteligencję emocjonalną i jej wpływ na nasze życie. W efekcie, bez względu na to, który model jest nam bliższy, warto dążyć do rozwijania swoich kompetencji emocjonalnych, aby móc pełniej wykorzystać swój potencjał i budować satysfakcjonujące relacje z otoczeniem.

#Emocjonalna Inteligencja #Modele Emocji #Modele Inteligencji